ริดสีดวงทวาร (Hemorrhoids)

ริดสีดวงทวาร (hemorrhoids หรือ piles) เป็นการอักเสบและ บวมของหลอดเลือดดําที่บริเวณปลายลําไส้ใหญ่และทวารหนัก ซึ่ง ปกติหลอดเลือดจะล้อมรอบด้วยเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน ซึ่งถ้าเนื้อเยื่อ เกี่ยวพันนี้หย่อนคล้อย จะทําให้หลอดเลือดโป่งได้ ผู้ป่วยบางราย อาจเห็นเป็นติ่งยื่นออกมาทางทวารหนัก

ริดสีดวงทวาร แบ่งเป็น 2 ชนิดได้แก่

ริดสีดวงชนิดภายใน จะมีรอยโรคอยู่เหนือ dentate line (ลึกเข้าไปในรูทวาร) ซึ่งอยู่ระหว่าง columnar และ squamous epithelium จะมีอาการปวดน้อยกว่า เนื่องจากเป็นการกระตุ้นที่อวัยวะภายใน (viscerally innervations)

ริดสีดวงชนิดภายนอก จะมีรอยโรคต่ํากว่า dentate Line ลงมา อาการปวดจะมากกว่าเนื่องจากเป็นการ กระตุ้นที่อวัยวะภายนอก (somatic innervations) คือผิวหนัง

ปัจจัยกระตุ้นริดสีดวงทวารมีดังต่อไปนี้

การเบ่งถ่าย
การนั่งเป็นเวลานาน
อาการท้องเสียหรือท้องผูกเรื้อรัง
ความอ้วน
ภาวะตั้งครรภ์
การมีเพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก
การรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อย
ผู้สูงอายุจะมีความเสี่ยงในการเป็นโรคริดสีดวงมากขึ้น เนื่องจากเนื้อเยื่อเกี่ยวพันโดยรอบหลอดเลือดจะมีความหย่อนคล้อยตามอายุ

อาการริดสีดวงทวาร

ริดสีดวงชนิดภายใน จะมีเลือดสดปนออกมากับอุจจาระ ไม่ค่อยมี อาการเจ็บ แต่มีการโป่งของหลอดเลือด ซึ่งแบ่งเป็น 4 ระยะ ดังนี้

ระยะ 1 ไม่มีติ่งยื่นออกมา
ระยะ 2 มีติ่งยื่นออกมาขณะถ่ายอุจจาระ แต่สามารถ กลับเข้าไปได้เอง
ระยะ 3 มีติ่งยื่นออกมาขณะถ่ายอุจจาระ ต้องใช้นิ้วดัน กลับเข้าไป
ระยะ 4 มีติ่งยื่นออกมาโดยที่ไม่สามารถดันกลับเข้าไปได้

ริดสีดวงชนิดภายนอก จะพบก้อนเลือดคั่งบริเวณทวารหนัก มี อาการปวด และบวม

ริดสีดวงภายในและภายนอกเกิดร่วมกันได้บ่อยครั้ง ริดสีดวงทั้งสองชนิดอาจทําให้ผู้ป่วยมีอาการคัน หรือมีการติดเชื้อแทรกซ้อนเป็นหนองได้ เนื่องจากมีความยากลําบากในการรักษา ความสะอาดบริเวณทวารหนัก

การรักษาริดสีดวงทวาร

รักษาริดสีดวงตามระดับความรุนแรงดังนี้

การรักษาด้วยยา อาจพิจารณาสําหรับ ระยะ 1-3

.มีทั้งแบบเหน็บและ แบบทา (Daflon®, Dafomin®) ใช้ยาวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ในช่วงที่มีการอักเสบ ให้ยาวันละ 6 เม็ด เป็นเวลา 4 วัน หลังจากนั้น 4 เม็ด เป็นเวลา 3 วัน จากนั้นให้ยา วันละ 2 เม็ด ตอนท้องว่างหรือหลังอาหารก็ได้จนกว่าริดสีดวงจะยุบ
ยากินเพชรสังฆาต 250 mg ครั้งละ 3 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง
การรักษาโดยการผ่าตัด ซึ่งมีหลายวิธี พิจารณาสําหรับ ระยะ 2 ขึ้นไป
ผู้ป่วยควรปรับพฤติกรรม หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงต่อการเป็น ริดสีดวง หรือพฤติกรรมที่ทําให้อาการของริดสีดวงแย่ลง โดยควร รับประทานอาหารที่มีกากใยมาก ดื่มน้ำสะอาดปริมาณมาก เพื่อ ป้องกันไม่ให้ท้องผูกและอุจจาระเป็นก้อนแข็ง

ภาวะแทรกซ้อนของริดสีดวงทวาร

ริดสีดวงทวารทำให้เกิดภาวะเลือดออกได้มากผิดปกติ ซึ่งอาจจะทำให้เกิดภาวะโลหิตจาง หรือเลือดออกจนความดันโลหิตต่ำ จะส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการอ่อนเพลีย หรือในบางกรณีก้อนยื่นออกมาพ้นรูทวารและถูกหูรูดทวารรัดตัวแน่น ไม่สามารถหดกลับได้ ส่งผลให้บวม จนกระทั่งเนื้อเยื่อบริเวณรอบๆเกิดภาวะขาดเลือด ทำให้ผู้ป่วยติดเชื้อ มีฝีหนองตามาได้

การวินิจฉัยโรคริดสีดวงทวาร

ตรวจร่างกาย ด้วยเครื่องมือในการตรวจริดสีดวงทวาร (กล้องส่องภายในรูทวาร) ร่วมกับการตรวจทวารหนักด้วยนิ้วมือโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อแยกโรคอื่นๆ

วิธีดูแลริดสีดวงด้วยตนเอง

ต้มน้ำให้อุ่นจัดๆ ใส่ลงในกะละมังขนาดเล็กพอหย่อนก้นได้ ผสมต่างทับทิมลงในนํ้าอุ่นให้เป็นสีชมพูจางๆ นั่งในนํ้าอุ่นเป็นเวลา 15-30 นาที ควรทําวันละ 2-3 ครั้งหรือหลังขับถ่ายอุจจาระ

อาการอักเสบดีขึ้นได้ใน 7-10 วันโดยประมาณ ระวังอย่าให้ท้องผูกควรดื่มนํามาก ๆ และกินผักผลไม้ ถ้ามีเลือดออกนานกว่า 1 สัปดาห์ ควรรีบพบแพทย์ แม้ว่าอาการอักเสบจะหายไป แต่ริดสีดวงจะคงอยู่เหมือนเดิมดังนั้น ควรพบแพทย์เพื่อแนะนําวิธีการรักษาตามระยะของโรค

วิธีเตรียมตัวก่อนผ่าตัดริดสีดวง

โดยขั้นตอนการเตรียมตัวก่อนผ่าตัดริดสีดวงจะมีดังนี้

ต้องทำความสะอาดโดยการโกนขนบริเวณหน้าท้องส่วนล่างบริเวณหัวหน่าวและรอบรูทวารหนักและสวนล้างลำไส้เพื่อความสะอาดในคืนก่อนวันผ่าตัด
ควรอาบน้ำ สระผม ตัดเล็บให้สั้นในคืนก่อนวันผ่าตัด
ต้องงดน้ำและอาหารหลังเที่ยงคืนในคืนก่อนวันผ่าตัด
นอนพักผ่อนให้เต็มก่อนวันผ่าตัด บางคนกังวลมากๆ อาจได้รับยาเพื่อช่วยคลายความวิตกกังวล เพื่อให้ได้การพักผ่อนที่เพียงพอ